GESTASYONEL DİYABET (GEBELİK DİYABETİ) TEDAVİSİNİN MİHENK TAŞI; BESLENME TEDAVİSİ

Gebelikte tanı alan diyabete “gestasyonel diyabet” denir. Gestasyonel diyabetin bilinen diyabet (şeker) hastalığından farkı gebeliğin sonunca iyileşebilir özellikte olmasıdır. Gebelikte fetüsün rahme tutunmasını kolaylaştıran bazı hormonlar (prolaktin, progesteron, kortizol) insülini salınımını baskılayabilirler. Buna bağlı olarak azalan  insülin salınımı anneyi diyabet benzeri bir tabloya sürükler. Bu durum genellikle 24. gebelikte haftası civarında ortaya çıkar. Her 100 gebeden 7’sinde gözlenir. Gestasyonel diyabet tanısı şeker yüklemesi testi ile konur ve varlığı farkedilip kontrol altına alındığı sürece anne hiç sıkıntı yaşamaz. Ancak, tedavi edilmezse çeşitli komplikasyonlara yol açabilir. Tedavinin en önemli kısmı ise beslenme tedavisidir. Beslenme tedavisinde amaç anneyi sağlıklı besleyerek kan şekerini dengede tutmak ve gelişebilecek komplikasyonlardan korunmaktır. 

Kimler Risk Altındadır?

Önceki gebeliğinde gestasyonel diyabet öyküsü olanlar, gebelik öncesinde insülin direnci ya da glukoz intoleransı tanısı olanlar, ailesinde Tip 2 diyabet tanısı olanlar, önceki gebeliğinde amnion sıvısı azaldığı için riskli diyabet öyküsü olanlar, iri bebek (doğum ağırlığı 4 kg’ın üzerinde) doğurmuş kadınlar, önceki ya da bu gebeliğinde 20 kg’ın üzerine ağırlık kazanmış olan kadınlar, açlık kan şekeri ölçümü 100 mg/dl’nin, tokluk kan şekeri ölçümü 140 mg/dl’nin üzerine çıkanlar, gebeliğe başlangıç ağırlığı yüksek olan kadınlar gestasyonel diyabet riski taşırlar.

Gestasyonel Diyabeti Olan Bir Kadın Doğumdan Sonra Tip II Diyabet Tanısı Alma Riski   Taşır mı?

Çalışmalar diyor ki; beslenme alışkanlıklarını düzene sokmayan annelerin %20-30’u doğumdan sonraki ilk 7 ila 10 yıl içinde, %50-60’ı yaşamının diğer yıllarında Tip II diyabet riski taşır. Gestasyonel diyabeti olan anne beslenmesine dikkat etmeyerek yeni doğan bebeğini de ileriki yaşlarda diyabet, obezite, glukoz intoleransı riski taşımasına zemin hazırlayabilir.

Gestasyonel Diyabetten Korunmak İçin Gebelikte Ağırlık Kazanımınıza Dikkat Etmelisiniz

Gebelikte kaç kilo kazanmanız gerektiği gebeliğe başladığınız vücut ağırlığınıza göre değişir. Eğer gebeyseniz, hadi bir hesaplama yapalım; öncelikle Beden Kitle İndeksinizi hesaplayalım. Beden Kitle İndeksi vücut ağırlığının (kg) boy uzunluğunun (m) karesine bölünmesi ile elde edilir. Öncelikle boy uzunluğunuzu ölçün; diyelim ki 160 cm. 160 cm=1,6 m. Boy uzunluğunuzun metre cinsinden karesini alalım; 1.6×1.6=2.56 m2. Şimdi vücut ağırlığımızı elde ettiğimiz bu değere bölelim. Diyelim ki; 60 kiloyuz; 60/2.56= 23.44. İşte bu bulduğumuz değer (23.44) Beden Kitle İndeksiniz. Şimdi aşağıdaki tabloya bakalım ve gebelik süresince toplam kaç kilo almamız gerektiğini görelim. 

Tablo. Gebelikte önerilen ağırlık kazanımı (ADA Report)

Gebelik süresince her kadın kendisi için özel hazırlanmış bir beslenme programını uygulamalıdır. Çünkü, bir kadının sağlıklı bir gebelik süreci geçirebilmesi için gereksinimleri hesaplanırken boy uzunluğu, gebeliğe başlangış ağırlığı, gebe kaldığı yaş, gebeliğin kaçıncı haftasında olduğu, fiziksel aktivite düzeyi, sigara vb kullanıp kullanmadığı, beslenme alışkanlıkları, önceki gebelik öyküleri, tıbbi özgeçmişi dikkate alınır. 

Gestasyonel Diyabet Tanısı Aldım, Şimdi Nasıl Beslenmeliyim?

Beslenme tedavisinde ana prensip anneye çeşitli bir beslenme sunmak ve karbonhidrat gereksinimini kompleks karbonhidratlardan sağlamaktır. Karbonhidrat içeren besinleri tükettiğimizde vücudumuz glukoza ulaşır. Glukoz ise tüm hücrelerin temel yakıtıdır. Bu nedenle, diyetten karbonhidratı çıkartmak gibi bir alternatif asla düşünülemez. Kompleks karbonhidrat tüketmenin avantajı; kan şekerini yavaş ve kontrollü yükselten besinler olmasıdır. Kompleks karbonhidrat içeren besinlere örnek olarak kurubaklagilleri, tam tahıllı besinleri verebiliriz. 

Hangi Besinler Karbonhidrat İçerir?

Gestasyonel Diyabet Tanısı Almış Bir Kadına Beslenme Önerileriniz Neler Olur?

Öncelikle belirtmeliyim ki; annenin kan şekeri seviyesinin normal aralıkta olması anneyi gestasyonel diyabetin komplikasyonlarından, özellikle doğum ağırlığı  4 kg’ın üzerinde olan bebek doğurmaktan korur. Buna ek olarak bebekte gelişebilecek hipoglisemi, hipokalsemi, hiperbilirubinemi ve polisitemiden korur.

• Beslenme tedavisine hemen başlamalısınız. Beslenme önerisi alacağınız kişi mutlaka bir beslenme ve diyet uzmanı (diyetisyen) olmalıdır. Başvurduğunuz uzmanın bir üniversitenin Beslenme ve Diyetetik Bölümü’nden mezun olmuş olmasına dikkat edin. Diyetisyeniniz gün içinde ne kadar karbonhidrat tüketmeniz gerektiğini ve buna hangi besinlerden, nasıl bir düzen içinde ulaşmanız gerektiğini planlayacak ve hesaplayacaktır. Bu sayede sağlıklı bir gebelik geçirmenin anahtarı sizde olacaktır.
• Sabah kahvaltısı, öğle yemeği ve akşam yemeği; üç ana öğün de kıymetli. Hiçbirini atlamayın. Her ana öğünde tabağınızdan her besin grubundan bir besin olmasına özen gösterin. Mesela, kahvaltıyı ele alalım; süt grubundan 1 su bardağı yarım yağlı süt veya 1 küçük kase yarım yağlı ya da probiyotik yoğurt, et grubundan pastörize beyaz peynir ve/veya yumurta, tahıl grubundan tam tahıllı ekmek ve/veya sade yulaf ezmesi, sebze-meyve grubundan iyi yıkanmış bir sebze ya da kabuklu meyve tüketebilirsiniz.
• Her 2 ila 2,5 saatte bir beslenmeye özen gösterin.
• Sabah ara öğününde 1 su bardağı yarım yağlı süt içmeye çalışın. İyi bir kalsiyum kaynağı olmasının yanında kan şekerinizin düzenlenmesine de yardımcı olur.
• Meyve porsiyonlarını kontrol altına alın. Meyve düşündüğünüz kadar masum değil. Üstelik yapısındaki karbonhidratın kan şekerinizi hızla yükseltebileceğini unutmayın. O yüzden, meyve yediğiniz ara öğünde yanında süt ya da süt ürünü tüketmeyi ihmal etmemenizi öneririm. Konserve meyve ise sakın almayın ve tüketmeyin.
• Gece uykusunda hormon seviyelerinde meydana gelen değişimlerden dolayı, sabah uyandığınızda, kan şekeri seviyenizin normalin dışında olduğunu görebilirsiniz. Endişeye kapılmayın. Yapmanız gereken kahvaltı öğününü ve gece ara öğününü asla atlamamaktır. 
• Emin olun, ne kadar canınız çekse de, basit şeker içeren kekler, kurabiyeler hiç size uygun değil…
• Günlük beslenmenizde tam tahıllı ürünlere (tam tahıllı ekmek, bulgur, kara buğday, esmer makarna gibi), sebzelere, kurubaklagillere (yeşil mercimek, nohut gibi), yağlı tohumlara (ceviz, çiğ badem gibi) yer verin. Bu besinler sadece posa değil, aynı zamanda vitamin, mineral, iz element, antioksidant ve bazı koruyucu fitokimyasalların (bitkisel biyoaktif bileşenlerin) iyi kaynaklarıdır. 
• Yapay tatlandırıcı kullanmayın.
• Doktorunuza da danışarak, hergün düzenli kan şekeri takibi yapın ve bir kayıt defteri tutun.
• Etiket bilgisi okuma alışkanlığı kazanın. Bir besinin üzerine “şekersiz” etiketi olmasına aldanmayın, etiketini inceleyin.

Egzersiz yapmalı mıyım?

Gestasyonel diyabet tedavisinde her ne kadar düzenli egzersiz süreci desteklese de egzersiz yapıp yapmama fikri doktorunuzun önerisi doğrultusunda şekillenmelidir. Kadın hastalıkları ve doğum uzmanınız egzersiz yapmanızın sakıncası olmadığını düşünüyorsa, size önerim günlük ılımlı tempoda, 20 ila 45 dakika arası yürüyüş yapmanız olacaktır.

Sağlıklı beslenme her kapının kilidini açan, hastalığın seyrini kontrol altına alan, bulgu ve semptomları hafifleten, sağlık durumunu iyileştiren gizli bir anahtardır. Günün güzel, beslenmenize dair farkındalığınız yüksek olsun. Sevgiler…